Przerwanie biegu przedawnienia - czym jest ? W jaki sposób można przerwać bieg przedawnienia?

  Przedawnienie roszczeń pociąga za sobą wiele negatywnych konsekwencji. Dłużnik może się w sądzie skutecznie bronić poprzez podniesienie zarzutu przedawnienia (albowiem przedawnienie roszczeń jest uwzględniane "na zarzut" dłużnika, który chce z tego uprawnienia skorzystać). Wierzyciel w tym przypadku ma poważny problem, gdyż ma w takiej sytuacje znikome szanse na odzyskanie należności. Poza tym - przedawnionych i nieściągniętych należności nie zaliczy już do kosztów uzyskania przychodu. Musi on, zatem, doprowadzić do przerwania biegu przedawnienia. Jak to zrobić? A jest na to kilka sposobów !

   Omawiając problematykę przerwania biegu przedawnienia, należy na początek wskazać czym jest przedawnienie. Przedawnienie jest to instytucja prawa cywilnego, która służy stabilizacji obrotu prawnego poprzez ograniczenie lub wyłączenie możliwości dochodzenia roszczeń na drodze sądowej po upływie określonego czasu. Innymi słowy - jest to możliwość uchylenia się od zaspokojenia roszczenia względem wierzyciela po upływie określonego prawnie terminu. Jedna z głównych zasad kodeksu cywilnego głosi, że ochrony sądowej należy udzielać tylko tym uprawnieniom majątkowym, które są lub mogą być efektywnie wykonywane. Zgodnie z art. 117 § 2 kodeksu cywilnego : 

§ 2. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.

    Reasumując - dłużnik może skutecznie doprowadzić do podniesienia zarzutu przedawnienia w sądzie powołując się na ten artykuł kodeksu cywilnego, jeśli termin przedawnienia upłynął.

     Zgodnie z prawem cywilnym, przedawnieniu ulegają wyłącznie roszczenia majątkowe, jednak mogą przedawnieniu ulec, również roszczenia niemajątkowe, wynikające ze stosunku pracy. Terminy przedawnienia różnych rodzajów roszczeń znajdziemy w przepisach kodeksu cywilnego, ustawach nowelizujących kodeks cywilny oraz w przepisach wprowadzających kodeks cywilny.  

Terminy biegu przedawnienia

    Zgodnie z art. 118 kodeksu cywilnego, jeśli przepis szczególny nie stanowi inaczej, to z zasady termin przedawnienia wynosi 10 lat, natomiast w stosunku do roszczeń o świadczenia czasowe (np: alimenty, czynsz) oraz roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi on 3 lata. Co więcej, termin biegu przedawnienia liczony jest od momentu, kiedy roszczenie stało się wymagalne. Za przykład może tu posłużyć wystawienie faktury VAT przez firmę z 2 - tygodniowym okresem płatności. Po upływie tego terminu i braku zapłaty roszczenie staje się wymagalne i od tego okresu rozpoczyna się naliczanie biegu przedawnienia. Należy podkreślić, iż terminy 10 lat i 3 lata nie są sztywnymi terminami, albowiem kolejne księgi kodeksu cywilnego określają odstępstwa od tych zasad, i tak, np:

• dla roszczeń przedsiębiorstwa w związku z dokonaniem sprzedaży: 2 lata
• roszczenia z tytułu umowy przewozu - 1 rok.

    Ustalenie terminu, od którego zaczyna się bieg przedawnienia nie jest wcale tak prosty do ustalenia, albowiem w tym czasie może dojść do zawieszenia lub przerwania biegu przedawnienia. Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, zaś rozpoczęty ulega zawieszeniu, zgodnie z postanowieniami art. 121 kodeksu cywilnego, w następujących sytuacjach: 

1) co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej;

2) co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;

3) co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - przez czas trwania małżeństwa;

4) co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody.

      Ponadto, jeśli mamy do czynienia z osobą, która ma brak zdolności do czynności prawnych, długość terminu, po którym roszczenie ulegnie przedawnieniu również jest zależny od pewnych czynników i jest ustalany indywidualnie. Przedawnienie w stosunku do osoby, która nie ma zdolności do czynności prawnych nie może zakończyć się przed upływem 2 lat, licząc od momentu ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego lub od ustania przyczyny jego ustanowienia.

       Bieg przedawnienia zostaje, natomiast, przerwany w następujących sytuacjach: 

1). Przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.

2). Przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje,

3). Przez wszczęcie mediacji.

       Każda czynność przerywająca bieg przedawnienia powoduje, iż biegnie on na nowo.W sytuacji, w której dochodzi do przerwania biegu przedawnienia przed sądem lub komornikiem przedawnienie biegnie na nowo dopiero po zakończeniu postępowania.  Odnosząc się do punktu pierwszego przez każdą czynność przed sądem lub innym organem należy rozumieć:

- wniesienie pozwu;

- wniesienie pozwu wzajemnego;

- złożenie wniosku w postępowaniu nieprocesowym;

- złożenie wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego;

- złożenie wniosku o wszczęcie postępowania pojednawczego (zawezwanie do próby ugodowej)

- wniesienie pozwu do sądu polubownego

     Kolejnym sposobem przerwania biegu przedawnienia jest uznanie długu przez dłużnika. Uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje  może przyjąć postać uznania właściwego lub niewłaściwego. Uznaniem właściwym określamy umowę, która jest zawierana między stronami, potwierdzająca istnienie długu oraz jest wysokość. Taka umowa może przybrać formę umowy regulowanej, według art. 917-918 K.c, czyli ugody. Możemy mieć, także, do czynienia z tzw. uznaniem niewłaściwym - dłużnik może sobie nawet nie zdawać sprawy z faktu, że swym działaniem przerwał bieg przedawnienia. Do takich sytuacji dochodzi, kiedy dłużnik wychodzi z propozycją, np rozłożenia długu na raty, umorzenia części odsetek, częściowo wykonuje swoje zobowiązanie, może to zostać zrealizowane poprzez podpisanie potwierdzenia salda przez dłużnika i wcale nie musi mieć formy ugody ani dojść do skutku. Jednak wyroki sądów wskazują, że nie zawsze uznanie długu przez dłużnika jest takie oczywiste, albowiem zapadają rozbieżne wyroki sądowe - problem pojawia się w kwestii tego, kto jest upoważniony do reprezentowania dłużnika i czy np pod prośbą rozłożenia długu na raty, wystosowaną do wierzyciela, podpisała się odpowiednia osoba. Problematykę rodzi, także, kwestia podpisywania potwierdzenia salda wystosowanego do dłużnika. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia  26 kwietnia 1995 r., sygn. akt III CZP 39/95 wskazuje, iż do przerwania biegu przedawnienia nie dochodzi w sytuacji, gdy na potwierdzeniu sald od dłużnika podpisały się niewłaściwe osoby. Dlatego tak ważne jest, aby wierzyciel posiadał wiedzę, co do sposobu reprezentacji dłużnika tak, aby mieć pewność, że nie doszło do przerwania biegu przedawnienia. 
   Przerwaniu biegu przedawnienia służy, również, mediacja. Co prawda, przerywa ona bieg przedawnienia, jednak zaczyna on biec na nowo dopiero po zakończeniu postępowania mediacyjnego przed sądem, niezależnie czy doprowadziła ona do zawarcia ugody. Może mieć, jednak, miejsce sytuacja, kiedy samo złożenie wniosku lub pozwu w sądzie przerywa bieg przedawnienia. Ma to miejsce w przypadku mediacji ze skierowania sądu. 

      Uznanie długu przez dłużnika wcale nie musi oznaczać, że musi on wystosować w stosunku do wierzyciela jednoznaczne oświadczenie. Może się okazać, że niektóre jego działania wskazują, że uznaje on istniejący dług (np spłaca małymi kwotami swoje zobowiązanie). Wierzyciel musi sobie zdawać sprawę z tego, iż dochodzenie jego roszczeń może obyć się w pewnych granicach czasowych, jakimi jest bieg przedawnienia. Wystarczy tylko skutecznie przerwać bieg przedawnienia, aby zaczął on biec na nowo. Jak widać - możliwości jest naprawdę wiele, jednak nie każdy zdaje sobie sprawę z tego jak skutecznie przedłużyć  czas na odzyskanie należności.